ENERGIA GEHIKERIA!

Hona hemen aurkitutako artikulo baten atala, non obesitatea lantzen da.

Obesitatearen ia kausa bakarra energiaren desoreka da; hau da, organismoan sartzen den energia kontsumitzen edo gastatzen dena baino gehiago denean gertatzen da. Gure organismoan, energia jakien bidez barneratzen dugu, eta hauen gehiegikeria da, ia beti, obesitatearen sortzailea.

Neska-mutil obesoen ezaugarriak dira: ariketa fisiko gutxi egitea (kirolean ezezik, bizitzako arlo guztietan ere berdin gertatzen zaie; adibidez, eskolara joateko autoa gehiago erabiltzen dute oro har), eguerditik aurrera jaki gehiago hartzea eta telebistaren aurrean denbora asko ematea. Ezaugarri hauek obesitatearen sortzaile zein ondorio dira; ohar gaitezke bestalde, ariketa fisiko gutxi egiteak obesitatera bultzatzen duela, energia gutxi erretzen delako; baina, bidenabar, obesitateak ariketa fisikorik ez egitera bideratzen du, gurpil-zoro honen bidez obesitatea errazten delarik.

Elikadura garbiak zure osasuna iraunarazi eta hobetzen du. Beharrezkoa da era orekatu eta anitzean elikatzea, jan denetatik, baina inoiz ez gehiegi.

Lodi egotea osasunaren adierazlea ezezik, estetikarena ere izan da ia oraintsu arte. Baina obesitateak ondorio fisiko zein psikikoak ditu, bereziki, haurtzaroan. Hala ere, bere ondorio nagusia, helduaroan irauteko joera izatea da, adin honetan ondorio oso kaltegarriak sor ditzakeelarik: diabetesa, hipertentsioa, kardiopatia, etab. Frogatuta dago nazioarteko ikerketetan, baita Euskal Herrian azken urteetan egindakoetan ere, ume eta nerabe obesoek besteek baino odol-tentsio eta kolesterol-neurri handiagoak dituztela; honi ariketa fisiko gutxi egitea gehitzen badiogu, ume obesoak arteriopatia-mota bat (bihotzeko infartoa, burmuineko baso-gaixotasuna, etab.) izateko 3 elementu garrantzitsuenetarikoz jabetzen ari direla ohartzen gara. Baina, bestalde, frogatuta dago, obesitatea bera, berez dela arteriopatiaren sortzaile bat eta ez duela aipatutako ondoriorik behar arrisku-faktore izateko.

Euskal Herriko hegoaldean, Espainiako obeso-indize handiena dugu Penintsulako Iparraldeko beste herrialdeekin batera, 1984an burututako ikerketa baten arabera. Orbegozo Fundazioak Bilbon eginiko ikerketa baten ondorio diren grafikoetan: kurba eta tauletan, ikus dezakegu obesitatea neurtzen duen batezbesteko parametro eta desbideraketak, beste kurbatakoak (anglosaxoiak gehienetan) baino handiagoak direla; gure umeak obesoagoak direla, alegia. Fundazio honetan lanean diharduen pediatra baten ustez, zenbat eta lehenago hasi gorantz gantz-ehunaren proportzioa umetan (berpizte adiposoaren adina) hainbat eta lodiagoa izango da ume-populazioa. Bilboko kurbatan, 4-5 urte bitartean nesketan eta 5-6 urte bitartean mutiletan dago adin hori. Ingalaterra, Frantzia eta Txekiar Errepublikan beranduago gertatzen den bitartean. Bere ustez, aipatutakoak berdin balio du, umeari indibidualki dagokionean ere; zenbat eta lehenago gertatu berpizte adiposoa probabilitate handiagoa izango du ume batek obesoa izateko, alegia.

Bizkaiko Udal batean egindako azterketan, adin bakoitzean gaurko umeek lehengoek baino gantz-ehun gehiago dutela, hau da, oro har lodiagoak direla somatzen da; hots, gaurko 6 urteko umeek duela 5 urte adin berekoek baino gantz-ehunaren proportzio handiagoa dute, eta hori adin guztietan gertatzen da. Gainera, adin desberdinen obesitatearen portzentaien erlazioa handitzen doa urteak aurrera egin ahala, aipatutako azterketak eta Nafarroan burututako beste azterketa prospektibo batek erakusten duten moduan. Honek esan nahi du, urteak aurrera egin heinean zailago duela ume lodi batek pisua egokitzea; honela, 12 urteko obeso batek helduaroan pisu egokia lortzeko % 25 probabilitate besterik ez badu, proportzio hau handiagoa da gazteagoetan eta eskasagoa zaharragoetan; suposatzen da nerabe obesoen artean % 80-85ek jarraituko duela obeso izaten helduaroan.

Hau irakurrita konturatu ahal gara gure esku dagoela zenbait gaixotazunak ez jasatzea edo hauei aurre egitea. Gainera, nahiz eta obesitatea osasunari kalte egin, gure bizitza ugari mugatzen du. Benetan pena merezi du puntu honetara ailegatzea? Gure osasuna guztiz kaltetu? Gure bizitza mugatu? Gure pertsona baldintzatu? Egia da obezitatea etorri ahal dela bizitzako hainbat arazoengatik. Egia da askotan ez garela konturatzen hainbeste kaltetzen hari garela. Baina ere egia da behin baino ez bizi garela eta konponbide bat bilatu behar dugula.

Azkenik, obesitatearen inguruko itsaldi bat eskegi dut:

Amorraldiak eta liskarrak!

Gaur egun, lehen ez bezala, oso eskuragarria dugu janaria, behintzat gure gizartean. Ugaritasun honen ondorioz, obesitatea bihurtu da elikaduraren arazo nagusia mundu garatuan. Gure betiko janariak ordezkatzen ari diren jakiak (industrialak, sasoiz kanpokoak…, etab.) eta orduz kanpo jandakoak, gure osasuna kaltetuz, arteriosklerosia eta kardiopatia iskemikoa errazte dituzte, jadanik haurtzaroan hasita. Hau da, txikitatik produktu industrialak eta maneiatutako elikagaiak hartzen ditugu. Izan ere, umeek lehen baino gehiago kontsumitzen dituzte industrialki ekoiztutako janariak (haragia, gozogintza industriala) eta gutxiago gure betiko janariak. Honek bere ondorioak izaten ditu gure bizitzan zehar.

Umeen jan-ohiturek ere aldaketak jasan dituzte: ordutegian, maiztasunean, eskaeran, kantitatean, etab. Umeak otordua nola egiten duen da askotan familiaren ongizatearen erakuslea. Umeak zerbait gogoko duenean, ahaleginak egiten ditu lortzeko, eta askotan lortu egiten du. Amorraldiak dira, ahalegin “normal” horiek eragin izan ezean, beste bide bat gogokoa dena eskuratzeko, batez ere bere gurasoek ezin dutela negarrik edo garrasirik jasan, konturatzen denean eta amore eman ohi dutela. Honela, umea sarritan egoeraren jabe egiten da “umearentzat onena” modutzat hartzen duguna begira zertan geratzen den sarritan (gehienetan?): umeari nahi duen moduan eta nahi duenean ematen diogu, bere gogoaren arabera eta ordutegia kontuan hartu gabe. Hau guztia, logikoki jokatzeko astirik edota pazientziarik ez dugulako gertatzen da. Batez ere lehenengo urteetan ume txikiari arau malgu batzuk jarraitzen erakutsiz gero, arazoen probabilitatea gutxitu egingo da erabat.

Eredu tamalgarriena “gozoki edo litxarreria” izenarekin ezagutzen dugun, nutrizio arloan “Snack” izen generikoarekin ezaguna, taldeari dagokio. Gaur egun ume askok egunero jaten du gozokiren bat, eta batzuk asko. Duela 30-40 urte igandetan baino ez zena gertatzen, eta oso salbuespenekoa zena lehenago, eguneroko bihurtu da gure gizartean. Era askotakoak dira ume eta gazteek litxarreriak (gozogintza industriala ere barnean sar dezakegu) kontsumitzeko aitzakiak: urtebetetzeak, saria, amorraldia, pakean uztearen truke, maitasuna erosteko umeari emandako oparia, etab. Umea hain umea ez denean, dirua du sakelean edo lortu egiten du txikitatik kontsumitzen ikasi duena erosteko, edo haren ondorengoa kontsumoaren azokan. Honela, ez da harritzekoa gozoki-dendak hainbeste ugaritzea azken urteetan.

Esandakoa gero eta gehiago ikusten da gure gizartean. Dena den, denbora aurrera pasata, ondorio larriak jasatzen ditugu gure bizitza estiloa aproposa ez izatekotan. Gainera, osasuna oinarrizko gauza izateari uzten dio eta itxura eta fisikoa garrantzia hartzen dute.Izan ere, pubertaro eta nerabetasunera heltzean, ume batzuk (oro har gero eta lodiagoak direnak) modan dagoen gorpuzkera ezin hobea edukitzeko beharrean aurkituko dira; ez dira gustura sentituko bere itxurarekin, eta beste elikadura-eragozpen batzuk pairatzeko arriskuan egongo dira.

Konkluzio bezala, esan dezakegu, txikitatik hartutako ohiturak gure bizitzan zehar eragin positiboa hala negatiboa izango duela. Hori dela eta, kontziente izan behar gara gure gizarteak eskaintzen duen funtzionamendua, kontsumoan oinarrituta dagoela, eta gure esku dagoela eramaten dugun bizi estiloa, elikadura eta egiten dugun kirola. Azken finean horrek gure bizitza nolakoa izango den mugatuko du.

Hau guztia kontutan izanda, hobe da umeen amorraldiak jasatzea hala nahi dutena ematea?

Ondo pentsatuta, nahi dutena ematekotan gehienetan bere ondorio txarrak jasango dituzte etorkizunean. Hori dela eta, bai haien osasunagatik baita haien zoriontasunagatik hobe da amorraldiak jasatzea. Noizbait eskertuko dute eta!

 BIZI KALITATEA GIZARTEAN

Bizitza-kalitatearen ikerketak, logika historiarekin apurtzen du: sozialki, esku hartu behar zen soilik gauzak txarto joaten zirenean. Hori dela eta, gauzak ondo joanda ez zen kosideratzen ezer egin behar zenik.

Aurreikusi printzipioaren bitartez, logika hau zalantzan jartzen da. Gauzak txarto joatearen probabilitateak daudenean,  beharrezkoa da esku hartzeak gauzak txarto ipini baino lehen. Hortik aurrera, logika berria agertzen da: 

Zergatik ez, esku hartzea gauzak sozialki hobetzeko? 

Zergatik ez, gauzak aldatu ondo joaten diren harren egoera edo emaitza hobeagoak lortzeko?

Honen bitartez, osasun programak hasten dira, ongizate eta bizi kalitatea jarraituak.

Bizi kalitatearen kontzeptuak, tartean sartzen du alderdi positiboak pertsonen bizitzan, eta ez alderdi negatiboen gabezi hutsa.

Ongizate subjektiboa; ongizate pertsonala, ongizate psikologikoa, zoriontasuna... eta bestelako zehaztapenen bitartez definituta agertzen da.

Hau kontuan izanda gure ongizatea lortzeko, txikitatik egunerokotasunean hartzen ditugun ohituretan oinarritu behar gara. Izan ere, bizi estilo aktibo bat eduki behar dugu. Horretarako kirola eta elikadura aproposa ohitura bezala hartu behar ditugu.

Lehen aipatutako guztian oinarrituko da blog hau. Haurren elikadura, osasuna eta kirola izango dira landuko ditudan funtzesko gaiak. Honen jarraipena egitearen bitartez eta hau praktikan jarriz bizitza aktibo eta zoriondua lortuko dugu. Gainera honen helburu osasuna zaintzea izango da, eta osasun ona edukitzearen ondorio positiboak ikustea. Azken finean gure egoera fisikoa, egoera animikoa eta intelektuala baldintzetzen du. Besteak beste, umeen hezkuntza nola hobe dezakegun ikertuko dugu.

Sarrera

Ongi etorri!

Magisteritza ikaslea naiz eta IKT irakasgaian blog bat sortu behar dugu.

Blog honetan bizitza osasuntzu bat eraman ahal izateko hainbat aholku argitaratuko ditut. Gure bizi estiloa bizitza duen eragina eta garrantzia islatezen saiatuko naiz.
Bizi estilo desberdinak islatuko dira eta hauen ondorio txarrak eta honak ikustaraziko dira.
Elikadura aproposa eramateko eta kirola egiteko garrantzia landuko da.
Hau guztia beti umeentzako zuzenduta.
Blog honen helburu nagusiena, umeek bizi estilo aproposa bereganatzea da, bai mentalki baita fisikoki modu hoberen egoteko eta errendimendu handiena ateratzeko.